Anahtar kelimeler: alfa, beta, gama, spektrum, radyoaktif
Bir maddenin atom çekirdeğindeki nötronların sayısı, proton sayısına göre fazla ise; bu tür maddeler kararsız bir yapı göstermekte ve çekirdeğindeki nötronlar alfa, beta, gama gibi çeşitli ışınlar yaymak suretiyle parçalanmaktadırlar. Çevresine bu şekilde ışın saçarak parçalanan maddelere radyoaktif maddeler denir. Alfa, beta, gama ışınları spektrumun en üstünde yer alır ve insan sağlığına gerçekten zararlıdırlar.
Radyasyonun zararları:
Radyasyon insan vücudundaki hücrelerin çekirdekleri içerisindeki kromozomları hedef almaktadır. Kromozomlar vücudumuza dair tüm bilgilerin kayıtlı olduğu protein yapılı varlıklardır. Dolayısıyla onların etkilenmesi vücudumuzdaki her şeyi etkileyebilmektedir.
Radyasyon yanıkları, uzuvlarda bozulmalar, ömrün kısalması, gelecek nesillere de aktarılacak çeşitli kalıtsal hastalıklar gibi uzun vadeli rahatsızlıklara neden olabilirken aşırı radyasyona maruz kalan canlılar, ani ölümler ile de karşılaşılabilmektedir.
Örnek vermek gerekirse, fazla radyasyon:
- Vücut tüylerinin diplerine ulaşırsa deri kanseri oluşabilir.
- Göğüs kanseri veya akciğer kanserine neden olabilir.
- Gözlerde katarakt oluşumuna neden olabilir.
- Mide ve sindirim sistemini etkileyerek, sırasıyla; mide bulantısı, ishal veya kan kusmaya neden olabilir.
- Kadınlarda yumurtalık veya yumurtalarına, erkeklerde testis ve prostata etki edebilir.
- Lösemi gelişimine neden olabilir.
- Fazla miktarda akyuvar kaybına neden olup, vücudu savunmasız bırakabilir.
Zararsız Radyasyon:
Spektrumdaki UV bandının hemen altında görünür ışık bölgesi vardır. Direkt olarak göze (retinaya) çok yüksek şiddette uygulanmadığı sürece bir zararı bilinmemektedir. Tam aksine çevremizi görebilmek için görünür ışığa ihtiyacımız vardır. Görünür ışığın “zararsız radyasyon” sınıfına girdiği söylenebilir.
Görünür ışığın altında, “ısınmamızı” sağlayan IR (Infra Red–Kızılötesi) bandı vardır. IR bandında radyasyon yapan kaynaklara örnek olarak mangal, kömür sobası, kalorifer peteği, Elektrikli IR ısıtıcılar verilebilir. IR bandı da ikiye ayrılır: Üst IR bölgesindeki kızıl ışık veren elektrikli IR ısıtıcılar mangal, Alt IR bölgesindekiler ise kalorifer peteği ve ışık vermeyen elektrikli ısıtıcılar gibi kaynaklardır. IR bandındaki radyasyonun da zararsız olduğu kabul edilir.
IR bölgesinin altında mikrodalga ve radyo dalgaları bulunur. Bu banttaki elektromanyetik radyasyon kaynaklarına cep telefonu, baz istasyonları, mikrodalga ısıtıcılar örnek verilebilir. Bu kaynakların yakın ve yüksek güçte olması, IR gibi vücutta ısınmaya sebep olur. Ancak bu ısınma deriye değil, vücudun derinliklerine işleyebildiğinden hem hissedilmesi zordur, hem de bu aşırı ısınma insana zararlı olabilir. Tam kesin olmamakla birlikte, bu tür ısınmanın kanserojen etkilerinin olabileceğini düşünen bilim çevreleri vardır. Ancak gücün çok yüksek, mesafenin de çok yakın olması durumunda IR’de olduğu gibi yanma (pişme) belirtileri derhal görülür.
Anlayacağınız yalnızca telefonlar, bilgisayarlar gibi teknolojik aletlerden değil evimizde ısınmak için kullandığımız kaloriferlerden güneşe kadar neredeyse herşeyden radyasyon yayılmaktadır. Ancak farklı çeşitlerdedirler.
Bunların haricinde radyasyonla ilgili ilginç araştırmalar da yapılmaktadır. Örneğin Çernobil’de rastlanan tek hücreli bir mantar türü orada yaşanan nükleer felaketten sonra yayılan radyasyonu lehine kullanmayı başarmakta ve onu tüketerek yaşamını sürdürmektedir. Radyasyon yiyen mantarlar yani…
Bazı bilim insanları da bu mantarlardan etkilenerek radyasyonu insanlar için yararlı bir hale getirebilmeyi düşünmektedir. Bahsettiğimiz gibi bu, radyasyonun kromozomlarda oluşturduğu etkiyi ömrü kısaltmak yerine uzatma haline getirebilmek gibi bir düşüncedir. Şimdilik biraz uzak ve riskli görünüyor sanki?
Kaynakça:
https://www.afad.gov.tr/kbrn/radyasyon-nedir
https://www.trod.org.tr/hastalarimiz_icin.php?id=876
http://ekolojist.net/radyasyon-nedir/
https://www.google.com/amp/s/www.ceyrekmuhendis.com/elektromanyetik-spektrum/amp/
Yazan: Ebrar Mert
Çeviren: Nidanur Tekin
Oh No Radiation!
Key Words; alpha, beta, gamma, spectrum, radioactive
If the number of neutrons in the atomic nucleus of a substance is greater than the number of protons, these substances show an unstable structure and the nucleotides in the nucleus are broken down by emitting various rays such as alpha, beta and gamma. The substances that are broken down by radiation in this way are called radioactive substances. Alpha, beta and gamma rays are located at the top of the spectrum and are really harmful to human health.
Damages of radiation:
The radiation aim at chromosomes within the nuclei of cells in the human body.
Chromosomes are protein structures in which all information about our body is recorded. Therefore, their influence can affect everything in our bodies. Radiation burns, limb distortions, shortening of life, various hereditary diseases to be transferred to future generations can cause long-term discomfort such as living beings exposed to excessive radiation, people may also encounter sudden deaths.
If necessary to given example, more radiation;
- Skin cancer can occur if the body reaches the bottom of the hair.
- May cause breast cancer or lung cancer.
- May cause cataract formation in eyes.
- Affecting the stomach and digestive system, respectively; may cause nausea, diarrhea or vomiting of blood.
- It may affect the ovary or its eggs in women and testis and prostate in men.
- May cause leukemia.
- It causes excessive white blood loss and may leave the body vulnerable.
Harmless Radiation:
There is a visible light zone just below the UV band in the spectrum. No harm is known unless applied directly to the eye (retina) at very high intensity. On the contrary, we need visible light to see our surroundings. Visible light can be said to be classified as “harmless radiation”. Under visible light, there is an IR (Infra Red) band that allows us to “warm up”.
Examples of sources that emit radiation in the IR band are barbecues, charcoal stoves, radiators and electric IR heaters. The IR band is also divided into two: Electric IR heaters that emit red light in the upper IR zone are barbecues, while those in the lower IR zone are sources such as heating radiators and non-light electric heaters. The radiation in the IR band is also considered harmless.
Below the IR zone are microwave and radio waves. Examples of electromagnetic radiation in this band are mobile phones, base stations, microwave heaters. The close and high power of these sources causes warming in the body like IR. However, as this warming can penetrate deep into the body, not the skin, it is both difficult to feel and this overheating can be harmful to the human body. There are some sciences that think that this kind of warming may have carcinogenic effects. However, if the power is too high and the distance is too close, as in IR, burning (cooking) symptoms are seen immediately.
You can understand that not only from technological devices such as telephones and computers, but from radiators that we use to warm up in our homes, radiation from almost everything is emitted. However, they are of different varieties.
Apart from these, interesting researches about radiation are also made. For example, a single-celled fungus found in Chernobyl is able to use the radiation emitted after the nuclear disaster there and survive by consuming it. So, radiation-eating mushrooms…
Some scientists are also thinking about making radiation useful for humans by being affected by these fungi. As we mentioned, this is the idea that the effect of radiation on chromosomes can be extended rather than shortening life. It seems a little remote and risky for now?
Sources:
https://www.afad.gov.tr/kbrn/radyasyon-nedir
https://www.trod.org.tr/hastalarimiz_icin.php?id=876
http://ekolojist.net/radyasyon-nedir/
https://www.google.com/amp/s/www.ceyrekmuhendis.com/elektromanyetik-spektrum/amp/
Writer : Ebrar Mert
Translator : Nidanur Tekin